Neplodnost kod muškaraca je medicinski poremećaj u kojem muškarac ne može začeti dete sa ženom nakon 12 meseci redovnog polnog odnosa bez kontracepcije. Da bi došlo da začeća u organizmu muškarca treba da se odvija proces bez smetnje i to: prvo se muške polne ćelije (spermatozoidi) proizvode u testisima u mošnicama. Ovde treba napomenuti da je najintenzivnija proizvodnja se dešava na 34 stepena, dok u toplijoj sredini uvećana temperatura već ometa ovaj proces.
Spermatozoidi koji se proizvode u testisima, odlažu se u epididimisu koji u toku odnosa i putem ejakulacije i semenog voda kroz prostatu , mokraćne cevi i otvorom mokraćne cevi završavaju u ženskom polnom organu. Ako u ovom procesu negde ima prepreke, dolazi do tzv. neplodnosti kod muškarca.
Slično neplodnosti kod žena i muška može biti uzrokovana brojnim faktorima i može biti privremena ili trajna.
U OVOM TEKSTU
- Polne bolesti i ostali uzroci neplodnosti kod muškarca
- Faktori rizika za neplodnost kod muškrca
- Kako se dijagnostikuje neplodnost kod muškaraca?
- Lečenje neplodnosti kod muškaraca: mogućnosti i uspešnost
- Štitna žlezda i neplodnost kod muškarca
- Prevencija neplodnosti kod muškaraca: saveti i preporuke
Polne bolesti i ostali uzroci neplodnosti kod muškarca
Postoji niz različitih uzroka neplodnosti kod muškaraca. Neki od najčešćih uzroka uključuju:
- Problemi sa spermom: Niska količina sperme, smanjena pokretljivost ili abnormalni oblik spermatozoida mogu dovesti do neplodnosti kod muškaraca. Ovi problemi mogu biti uzrokovani genetskim ili hormonalnim poremećajima, kao i životnim stilom i spoljašnjim uticajima.
- Problemi sa kanalima koji transportuju spermu: Blokade ili oštećenja u kanalima koji prenose spermu iz testisa u penis mogu uzrokovati neplodnost kod muškaraca.
- Oštećenje testisa: Oštećenje testisa može uzrokovati smanjenje proizvodnje sperme i dovesti do neplodnosti. Oštećenje testisa može biti uzrokovano različitim faktorima, uključujući traumu, upale ili izloženost hemikalijama.
- Varikokele: Proširene vene u testisima mogu ometati normalnu cirkulaciju krvi i dovesti do smanjene proizvodnje sperme.
- Problem sa ejakulacijom: Problem sa ejakulacijom, poput retrogradne ejakulacije (kada se sperma vraća u mokraćnu bešiku umesto da izlazi kroz penis) ili anejakulacije (nedostatak ejakulacije), može uzrokovati neplodnost kod muškaraca.
- Hormonalni poremećaji: Hormonalni poremećaji, kao što su problemi sa hipofizom, štitnom žlezdom ili testisima, mogu dovesti do smanjenja proizvodnje sperme.
- Genetski poremećaji: Nasledne bolesti, kao što su kromosomske aberacije, sindrom Klinefeltera i genetske mutacije, mogu uzrokovati neplodnost kod muškaraca.
- Životni stil i spoljašnji faktori: Gojaznost, pušenje, konzumiranje alkohola i droga, izloženost pesticidima, zračenju, kao i stres, mogu uticati na kvalitet i količinu sperme i dovesti do neplodnosti kod muškaraca.
Važno je napomenuti da mnogi od ovih uzroka mogu biti lečeni i da se mnogi muškarci mogu izlečiti od neplodnosti. Stoga, ako se suočavate s nekom od ovih problema, najbolje je konsultovati se sa stručnjakom koji će vam dati odgovarajuće savete i preporuke za lečenje.
Hormonalni uzroci
Neplodnost muškarca na hormonalnoj osnovi je oboljenje organa odgovornih za nervnu i hormonalnu stabilnost (hypotalamus i hipofiza), tačnije, njihova upala, tumor …itd. Istovremeno, usled hormonalnog disbalansa smanjuje se moć proizvodnje spermatozoida u testisima, nivo muškog hormona testosterona se smanjuje, a iz toga proizilazi da je proizvodnja spermatozoida nedovoljna.
Testosteron je najvažniji muški polni hormon koji, pre svega, utiče na proizvodnju spermatozoida ali je sekundarno odgovoran i za drugo polno obeležje (dubina glasa, maljavost tela, libido…)kao i za ponašanje, stanje mišića i kostiju. Normalan nivo testosterone je 10-30 nmol/L.
Na proizvodnju spermatozoida utiču brojni faktori (npr. prekomerna težina, unos previše steroida, ranije zračenje, neke bolesti itd.).
Treba obratiti značajnu pažnju na normalan nivo muškog hormona s obzirom da je to najčešći razlog neplodnosti.
Urođeni poremećaji
- Važno je napomenuti da hromozomi muškaraca se sastoje od jednog X i jednog Y hromozoma (XY) dok kod žena od dva hromozoma X (XX). Neplodnost može da nastane ako unutar materice, tokom razvoja polnih organa, nastane brojčana ili strukturalna razlika hromozoma. Na svu sreću to se dosta retko dešava.
- Od slučaja do slučaja to mogu biti sktiveni testisi, kada se testisi ne spuste u mošnicu, odnosno jedan ili oba testisa ostanu u preponalnom kanalu ili u trbušnoj duplji (do puberteta ovo se može lečiti medikamentima ili hirurškim zahvatom ali ako se kasnije interveniše mogu da se oštete ćelije za proizvodnju spermatozoida).
- U organizmu muškarca može nastati takvo imunitetno stanje koje sprečava sazrevanje spermatozoida- Spermatogenetic arrest.
- U izuzetno retkim slučajevima može nastati Leidig testosteron proizvođač – manjak ćelija u testisima- Sertoli ćelijski sindrom.
Varikokela kao uzrok neplodnosti
Varikokela je stanje u kojem se vene u preponalnom kanalu-skrotumu šire i postaju proširene, što može ometati normalnu cirkulaciju krvi u testisima. Varikokela je jedan od najčešćih uzroka neplodnosti kod muškaraca i povezuje se s oko 40% slučajeva muške neplodnosti.
Proširene vene u skrotumu mogu uzrokovati toplinu koja šteti spermatozoidima, povećanu količinu slobodnih radikala i smanjen protok kiseonika, što može oštetiti testise i smanjiti proizvodnju spermatozoida. Takođe, varikokela može uzrokovati smanjenu pokretljivost i abnormalni oblik sperme, što dalje smanjuje šanse za začeće.
Varikokela se može dijagnosticirati fizičkim pregledom, ultrazvukom skrotuma i spermogramom. U većini slučajeva, varikokela se leči hirurški, a zove se varikokelektomija. Hirurško uklanjanje proširenih vena obično poboljšava kvalitet i količinu spermatozoida, što povećava šanse za začeće. Međutim, kod nekih muškaraca operacija neće rešiti problem neplodnosti ili će poboljšanje biti ograničeno.
Važno je samopregledavanje!
Faktori rizika za neplodnost kod muškrca
Postoje brojni faktori rizika koji mogu doprineti razvoju neplodnosti kod muškaraca. Neki od glavnih faktora rizika uključuju:
- Starost: Muškarci stariji od 40 godina imaju veću verovatnoću da će imati smanjen broj i kvalitet sperme.
- Pušenje: Pušenje duvana može uticati na kvalitet sperme i smanjiti broj spermatozoida.
- Prekomerna telesna težina: Gojaznost može smanjiti broj spermatozoida i povećati rizik od abnormalnosti u njima.
- Alkohol i droge: Konzumiranje alkohola i upotreba droge mogu oštetiti testise i smanjiti proizvodnju sperme.
- Istorija bolesti: kao što su infekcije, varikokela ili ozlede testis može povećati rizik od razvoja neplodnosti.
- Izlaganje hemikalijama i toksinima: Bilo na radnom mestu ili drugim mestima može oštetiti spermu i dovesti do neplodnosti.
- Zdravstvena stanja: Zdravstvena stanja poput dijabetesa, hipertenzije i poremećaja štitnjače mogu uticati na plodnost muškaraca.
- Lekovi: Neki lekovi mogu uticati na proizvodnju sperme i njegov kvalitet.
Važno je napomenuti da navedeni faktori rizika ne znače sigurno da će doći do neplodnosti kod muškaraca, ali svakako povećavaju rizik.
Kako se dijagnostikuje neplodnost kod muškaraca?
Dijagnoza neplodnosti kod muškaraca uključuje različite medicinske postupke i testove kao što su:
- Medicinska anamneza: Lekar razgovara s pacijentom o njegovoj medicinskoj prošlosti, uključujući istorije bolesti, lekove, navike života i druga pitanja koja mogu pomoći u otkrivanju mogućih uzroka neplodnosti.
- Fizički pregled: Lekar će obaviti fizički pregled kako bi proverio znakove neplodnosti, uključujući prisutnost varikokela, abnormalnosti penisa, skrotuma i testisa.
- Analiza ejakulata: Ovo je najčešći test za dijagnostikovanje neplodnosti kod muškaraca. Pacijent će morati dati uzorak ejakulata koji će se zatim analizirati kako bi se proverila količina, koncentracija, pokretljivost i oblik spermatozoida.
- Hormonalni testovi: Testovi krvi mogu se analizirati kako bi se proverila visina hormona poput testosterona, folikul stimulirajućeg hormona (FSH) i luteinizirajućeg hormona (LH). Abnormalnosti u visini hormona mogu ukazivati na problem s proizvodnjom sperme.
- Ultrazvuk: Ultrazvuk može pomoći u otkrivanju anatomskih abnormalnosti kao što su ciste, varikokele ili drugi problemi koji mogu uzrokovati neplodnost.
- Biopsija testisa: U nekim slučajevima, lekar može preporučiti biopsiju testisa kako bi se dobio uzorak ćelije koje proizvode spermu radi analize.
Sve ove metode dijagnostike pomažu u utvrđivanju uzroka neplodnosti kod muškaraca, što zauzvrat može pomoći u pronalaženju najboljeg tretmana za pojedinog pacijenta.
Lečenje neplodnosti kod muškaraca: mogućnosti i uspešnost
Lečenje neplodnosti kod muškaraca zavisi od uzroka. Postoje mnoge mogućnosti lečenja, uključujući:
Operacija varikokele: Hirurško uklanjanje varikokele, proširenih vena koje se nalaze u testisima, može poboljšati broj i kvalitet sperme.
Hormonska terapija: Lekovi poput klomifena ili humanog hormona rasta mogu pomoći u poboljšanju nivoa hormona koji su potrebni za proizvodnju sperme.
ICSI (intracitoplazmatska injekcija sperme): Ova metoda se koristi kada postoji problem s količinom, pokretljivošću ili oblikom sperme. Sperma se uzima direktno iz testisa ili epididimisa i zatim se ubrizgava u jajnu ćeliju.
Zamena donora sperme: Ova metoda se koristi kada je pacijentova neplodnost uzrokovana odsutnošću sperme. Sperma se uzima od donora i zatim se umeću u jajnu ćeliju.
Uspešnost lečenja neplodnosti kod muškaraca zavisi od mnogih faktora, uključujući uzrok neplodnosti, starost pacijenta, opšte zdravstveno stanje i druge individualne faktore. U nekim slučajevima, lečenje može biti uspešno i dovesti do trudnoće, dok u drugim slučajevima lečenje može poboljšati kvalitet sperme, ali ne i dovesti do trudnoće. Uz to, u nekim slučajevima neplodnost može biti neprevladiva. Stoga je važno obratiti se stručnjaku za plodnost koji može pružiti najbolje moguće savete i preporuke o lečenju neplodnosti kod muškaraca.
Štitna žlezda i neplodnost kod muškarca
Štitna žlezda je endokrina žlezda koja se nalazi u vratu i odgovorna je za proizvodnju hormona koji reguliše metabolizam i druge telesne funkcije. Problemi sa štitnom žlezdom mogu uticati na plodnost i kod muškaraca.
Hipotireoza, stanje u kojem štitnjača proizvodi premalo hormona, može dovesti do smanjenja proizvodnje sperme i smanjenja kvaliteta sperme. Neki od simptoma hipotireoze uključuju umor, osećaj hladnoće, gojaznost, suvu kožu, depresiju i smanjen libido.
Hipertireoza, stanje u kojem štitnjača proizvodi previše hormona, takođe može uticati na plodnost muškaraca. Prekomerna količina hormona može uzrokovati probleme s erekcijom, smanjenje broja spermatozoida i smanjenje njihove pokretljivosti.
U nekim slučajevima, lečenje problema sa štitnom žlezdom može poboljšati plodnost muškarca. Lečenje hipotireoze obično uključuje terapiju hormonom štitnjače, dok se hipertireoza obično leči lekovima, radioterapijom ili operacijom.
Važno je naglasiti da lečenje štitnjače može potrajati neko vrijeme i da se poboljšanje plodnosti može dogoditi tek nakon nekoliko meseci ili čak godina lečenja.
Prevencija neplodnosti kod muškaraca: saveti i preporuke
Postoje određene stvari koje muškarci mogu učiniti kako bi smanjili rizik od razvoja neplodnosti. Ovde su neki saveti i preporuke za prevenciju neplodnosti kod muškaraca:
- Održavajte zdravu telesnu težinu: Prekomerna telesna težina može uticati na nivo hormona i povećati rizik od neplodnosti.
- Izbegavajte pušenje i konzumiranje alkohola: Pušenje i prekomerno konzumiranje alkohola mogu uticati na kvalitet i količinu sperme.
- Smanjite stres: Visok stres može uticati na nivo hormona i smanjiti kvalitet sperme.
- Izbegavajte izloženost toksinima
- Nosite labavu odjeću: Nošenje uske odeće može uticati na temperaturu testisa, što može uticati na proizvodnju sperme.
- Redovno vežbajte: Redovna fizička aktivnost može poboljšati cirkulaciju krvi i hormonsku ravnotežu, što može poboljšati kvalitet sperme.
- Na vreme lečite infekcije: Infekcije prostate ili testisa mogu uticati na proizvodnju sperme, stoga ih treba pravovremeno lečiti.
- Pridržavajte se zdrave ishrane: Uravnotežena ishrana bogata voćem, povrćem i integralnim žitaricama može poboljšati kvalitet sperme.
- Redovno se testirajte: Muškarci koji planiraju postati očevi trebaju redovno proveravati svoje zdravlje i plodnost kako bi pravovremeno prepoznali i rešili moguće probleme.
Ukratko, održavanje zdravog načina života i izbegavanje izloženosti toksinima i drugim štetnim materijama može smanjiti rizik od neplodnosti kod muškaraca.